Eski Türklerde yüz okuma sanatı (İlm-i Kıyafet) önemli bir yer tutuyordu. Türkler, hem Şamanizm döneminde hem de İslamiyet sonrası dönemlerde yüz hatları ve beden diliyle karakter tahlili yapmaya büyük önem vermişlerdir. Bu ilim, özellikle liderlik, kahramanlık ve yönetim yeteneğini belirlemek için kullanılmıştır.
Eski Türklerde Yüz Okuma Sanatının Önemi
- Şamanizm’de ve Türk mitolojisinde bireylerin yüz hatları, göz yapısı, alın genişliği gibi özellikler karakterlerinin ve kaderlerinin bir yansıması olarak görülürdü.
- Devlet yönetiminde hakanlar ve beyler, danışmanları veya bilge kişileri aracılığıyla fiziksel özelliklere bakarak kişilerin güvenilirliğini ve yeteneklerini değerlendirirdi.
- Savaşçılar ve komutanlar seçilirken, yüz hatlarının sertliği, gözlerin keskinliği gibi unsurlar dikkate alınırdı.
- Uygurlar ve Göktürkler döneminde, yüz hatlarından karakter analizi yapıldığına dair bazı kayıtlar bulunmaktadır.
Bu İlimle İlgilenen Önemli Hakanlar ve Figürleri Kısaca İnceleyelim:
1. Bilge Kağan (683-734)
Göktürk hükümdarı Bilge Kağan, kitabelerinde “bilgelik ve irfan” kavramlarını vurgular. Devlet yönetiminde danışmanlarının insan sarrafı olmalarını ve insanları iyi tanımalarını öğütlemiştir.
Yüz hatlarından ve duruşlardan bir kişinin sadakatini veya ihanet eğilimini anlamaya çalıştığı rivayet edilir.
2. Tonyukuk (646-740)
Göktürk Devleti’nin başveziri olan Bilge Tonyukuk, devlet yönetiminde insan sarrafı olarak bilinirdi. Savaş stratejilerinde ve devlet kademelerinde kişilerin yüz yapılarına ve fiziksel özelliklerine göre değerlendirmeler yaptığı söylenir.
3. Kutadgu Bilig ve Yusuf Has Hacib (1019-1085)
Yusuf Has Hacib, “Kutadgu Bilig” adlı eserinde devlet adamlarının nasıl olması gerektiğini anlatırken yüz hatları ve beden dilinin önemine değinmiştir.
Özellikle kaşların, gözlerin ve yüzün şeklinin karakter üzerindeki etkilerini anlatan bölümler bulunmaktadır.
4. Selçuklu Sultanı Melikşah (1055-1092)
Melikşah’ın veziri Nizamülmülk, Siyasetname adlı eserinde insan sarrafı olmanın ve liderlerin yüz ifadelerinden karakter tahlili yapabilmesinin önemini vurgular.
Melikşah’ın, vezirlerinin ve komutanlarının yüz okuma konusunda eğitimli olmalarını istediği bilinir.
5. Osman Gazi (1258-1326)
Osmanlı Devleti’nin kurucusu Osman Gazi’nin, savaşçılarının gözlerindeki cesareti, yüz hatlarındaki asaleti ve duruşlarını değerlendirdiği anlatılır.
Osmanlı’da bu gelenek devam etmiş, özellikle Yavuz Sultan Selim ve Fatih Sultan Mehmet gibi padişahlar bu konuda hassas davranmışlardır.
Sonuç olarak eski Türklerde yüz okuma sanatı:
- Hakanlar ve devlet adamları, yüz hatlarından ve beden dilinden karakter analizi yapmaya büyük önem vermiştir.
- Göktürkler, Uygurlar, Selçuklular ve Osmanlılar, liderlerin yüz okuma yeteneğine sahip olmasını bir erdem olarak görmüştür.
- Bilge Kağan, Tonyukuk, Yusuf Has Hacib, Nizamülmülk gibi isimler, bu konuda eserlerinde ipuçları vermiştir.
Bu gelenek, Osmanlı’da “İlm-i Kıyafet” olarak bilimsel bir kimliğe bürünmüş ve yüz okuma sanatı olarak gelişmiştir. Günümüzde de yüz okuma sanatı, yönetim, psikoloji ve iletişim bilimlerinde önemli bir yer tutmaktadır.
- Sevgi ve saygılarımla, Murat Kaplan