Yansıtmalı Özdeşim (Projective Identification), Melanie Klein’in psikanalitik teorisinden gelen bir kavramdır. Bireyin, kendi iç dünyasındaki istenmeyen duygu veya düşünceleri başkasına yansıtması (projeksiyon) ve ardından bu kişinin gerçekten bu şekilde davranmasını sağlaması sürecini ifade eder. Bu, genellikle bilinçdışı bir şekilde gerçekleşir ve kişilerarası ilişkilerde güçlü bir etkiye sahiptir.
Nasıl Çalışır?
1. Birey (A), kendisine ait ama kabul etmekte zorlandığı bir duyguyu veya düşünceyi başka birine (B) yansıtır.
2. B, zamanla bu yansıtılan duyguyu içselleştirir ve buna uygun şekilde davranmaya başlar.
3. Sonuçta, A’nın başlangıçta hissettiği duygu, B tarafından gerçekten sergilenir ve A’nın inancı pekişmiş olur.
Örnekler
1. Anne-Çocuk Dinamiğinde
Bir anne, kendi bastırdığı öfke duygusunu farkında olmadan çocuğuna yansıtır. Çocuğun aslında öfkeli bir doğası olmamasına rağmen, anne çocuğunu “çok asi ve sinirli” olarak görür ve ona bu şekilde davranır. Çocuk da zamanla gerçekten öfkeli tepkiler vermeye başlar, çünkü annesi onu hep öyle görmektedir.
2. Romantik İlişkilerde
Bir kişi (örneğin A), partnerine (B) “Beni ihmal ediyorsun, beni önemsemiyorsun” gibi suçlamalarda bulunur. Oysa B’nin böyle bir niyeti yoktur. Ancak sürekli bu suçlamaları duyan B, bir noktada kendini geri çekmeye ve gerçekten ilgisizleşmeye başlar. Böylece A’nın başta hissettiği duygu gerçek olur.
3. İş Hayatında
Bir yönetici, kendi güvensizliklerini bir çalışanına yansıtarak onun “yetersiz” olduğunu düşünür ve ona sürekli eleştirel yaklaşır. Çalışan, zamanla bu baskı altında stres yaşar, hata yapmaya başlar ve gerçekten yetersizmiş gibi görünür. Böylece yöneticinin ilk baştaki algısı doğrulanmış olur.
Psikolojik Etkileri
- Olumsuz Döngüler: Kişiler arası ilişkilerde toksik bir döngüye yol açabilir.
- Kimlik Üzerindeki Etkisi: Karşıdaki kişi zamanla bu yansıtılan kimliği benimseyebilir.
- Farkındalık ve Çıkış Yolu: Fark edilirse, birey duygularını ve davranışlarını daha sağlıklı bir şekilde düzenleyebilir.
Bu süreç, özellikle terapi süreçlerinde ele alınarak daha bilinçli hale getirilebilir. Kendi duygularını doğru tanımak ve başkalarına yansıtıp yansıtmadığını fark etmek, bu mekanizmayı kırmak için önemlidir.
- Sevgi ve saygılarımla, Murat Kaplan