Barnum etkisi ve Forer etkisi genellikle aynı psikolojik fenomeni tanımlar, ancak isimleri farklı bağlamlardan gelir.
Barnum Etkisi:
Bu terim, ünlü şovmen P.T. Barnum‘dan esinlenmiştir. Barnum’un “Herkes için bir şeyimiz var” anlamına gelen söylemi, genel ifadelerin geniş bir kitleye hitap edebileceği fikrini temsil eder.
Barnum etkisi daha çok günlük hayatta burç yorumları, falcılık ve genel kişilik açıklamalarında insanların kendilerini bu genel ifadelerle tanımlama eğilimini ifade eder.
Forer Etkisi:
Psikolog Bertram R. Forer’in 1949 yılında yaptığı ünlü bir deneyden gelir. Forer, öğrencilerine bir “kişilik testi” verdikten sonra, onlara aynı genel ifadeleri içeren bir kişilik analizi sundu. Öğrenciler bu analizin %85 doğrulukla kendilerini tarif ettiğini düşündüler. Oysa analiz tamamen genellemelerden oluşuyordu.
Forer etkisi daha çok bilimsel ve deneysel bağlamda kullanılır. İnsanların, kendilerine özel olduğunu düşündükleri genellemeleri kabul etme eğilimini açıklamak için akademik literatürde bu terim tercih edilir.
Ortak Noktaları:
Her iki terim de insanların genelleştirilmiş ifadeleri bireysel ve doğru olarak kabul etmesini tanımlar.
Astroloji, burçlar, falcılık, kişilik testleri ve benzeri uygulamalarda bu fenomen gözlemlenir.
Temel mekanizma, bireylerin genel ifadeleri kendileriyle ilişkilendirme eğilimidir.
Farklılıkları:
Bağlam:
Barnum etkisi, daha popüler ve günlük kullanımı ifade eder.
Forer etkisi, psikolojik araştırmalarda kullanılan teknik terimdir.
Köken:
Barnum etkisi, bir eğlence ve şov dünyası figürüne atıfta bulunur.
Forer etkisi, bilimsel bir deneyden kaynaklanır.
Sonuç olarak, Barnum ve Forer etkileri aynı olguyu ifade eder, ancak farklı bağlamlarda ve isimlendirmelerle ele alınır.
- Sevgi ve saygılarımla, Murat Kaplan