Bağlanma stilleri, bireylerin çocuklukta birincil bakım verenleriyle kurdukları ilişkilerden doğan ve yetişkinlikteki yakın ilişkilerine yansıyan psikolojik yapılar olarak tanımlanabilir. [Bu teorinin temelinde John Bowlby’nin bağlanma kuramı ve Mary Ainsworth’ün 'Yabancı Durum' çalışması yer alır.] Bağlanma stilleri, bireylerin sevgi, güven ve güvenlik ihtiyaçlarını nasıl karşıladığını ve yakın ilişkilerde nasıl davrandığını anlamamızı sağlar.
Bağlanma Stilleri Nelerdir?
Bağlanma teorisine göre, dört temel bağlanma stili bulunmaktadır:
Güvenli Bağlanma
Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler, sağlıklı ve dengeli ilişkiler kurar. Çocuklukta ihtiyaçlarına yanıt veren bir ebeveyn figürü ile büyüyen bireylerde bu bağlanma stili gelişir. Bu kişiler:
- Yakınlık kurmaktan korkmazlar.
- Hem kendi duygularını ifade edebilir hem de başkalarının duygularını anlamakta başarılıdır.
- Kriz durumlarında destek istemekten çekinmezler.
Örnek: Ayşe, zor bir dönemden geçerken eşine durumu açıkça anlatır ve onun desteğini istemekte tereddüt etmez. İlişkilerinde açık iletişim ve güven ön plandadır.
Kaygılı Bağlanma
Bu bağlanma stiline sahip bireyler, ilişkilerinde sürekli olarak terk edilme korkusu yaşar ve partnerlerine karşı yoğun bir bağlılık hisseder. Çocuklukta tutarsız bakım gören bireylerde yaygındır. Bu kişiler:
- Sürekli onay ve ilgi arar.
- Partnerlerinin duygularını sorgular ve kendilerini yetersiz hissedebilir.
- Kıskançlık ve aşırı sahiplenme davranışları gösterebilir.
Örnek: Mehmet, partnerinin mesajlarına geç cevap verdiğinde paniğe kapılır ve onun sevgisini kaybedeceğini düşünür.
Kaçıngan Bağlanma
Kaçıngan bağlanma stiline sahip bireyler, duygusal yakınlıktan kaçınır ve bağımsızlıklarını ön planda tutar. Çocuklukta duygusal ihtiyaçlarına yeterince karşılık bulamayan bireylerde bu stil gelişebilir. Bu kişiler:
- Yakın ilişkilerde mesafeli olmayı tercih eder.
- Duygularını ifade etmekte zorlanır.
- Stresli durumlarda partnerlerinden uzaklaşma eğilimindedir.
Örnek: Elif, partneri ile tartışma yaşadığında sorunu konuşmak yerine uzaklaşmayı tercih eder ve kendi başına zaman geçirir.
Dağınık (Korkulu) Bağlanma
Dağınık bağlanma, hem yakınlık arayışı hem de yakınlıktan kaçınma davranışlarının bir arada görüldüğü çelişkili bir bağlanma stilidir. Genellikle çocuklukta travma, ihmal veya istismar yaşayan bireylerde ortaya çıkar. Bu kişiler:
- İlişkilerinde kararsızlık ve kafa karışıklığı yaşar.
- Yakınlık kurmak isteseler de bunu tehdit olarak algılayabilirler.
- Güven duymakta zorlanır ve sıklıkla ilişkilerinde kaotik durumlar yaşarlar.
Örnek: Ahmet, bir yandan partnerine ihtiyaç duyar, ancak partneri ona destek olmak istediğinde rahatsız hisseder ve tartışmaya yol açabilir.
Bağlanma Stilleri Neden Önemlidir?
Bağlanma stilleri, bireylerin ilişkilerindeki davranışlarını anlamanın ötesinde, kişisel gelişim, stresle başa çıkma ve iletişim becerilerini de etkiler. Güvenli bağlanma stiline sahip bireyler daha sağlıklı ilişkiler kurma eğilimindeyken, kaygılı, kaçıngan veya dağınık bağlanma stillerine sahip bireyler, genellikle ilişkilerinde daha fazla sorun yaşayabilir. Ancak bu durum, bağlanma stilinin değiştirilemez olduğu anlamına gelmez.
Bağlanma Stilini Değiştirmek Mümkün mü?
Bağlanma stilleri, bireyin çocukluk deneyimlerinden etkilenmiş olsa da, zaman içinde değiştirilebilir. Öz farkındalık, terapi, sağlıklı ilişkiler kurma çabası ve kendini geliştirme, bağlanma stilinin daha güvenli bir yapıya dönüşmesine yardımcı olabilir.
Bağlanma stillerini anlamak, sadece kendimizi değil, aynı zamanda başkalarını da daha iyi anlamamızı sağlar. İlişkilerde sağlıklı bir denge kurmak, bağlanma stilimizin farkında olmaktan ve bunun üzerinde çalışmaktan geçer.
Kaynakça
1. Bowlby, J. (1988). A Secure Base: Parent-Child Attachment and Healthy Human Development. London: Routledge.
2. Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of Attachment: A Psychological Study of the Strange Situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.
3. Hazan, C., & Shaver, P. R. (1987). “Romantic Love Conceptualized as an Attachment Process.” Journal of Personality and Social Psychology, 52(3), 511–524.
4. Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. New York: Guilford Press.
5. Cassidy, J., & Shaver, P. R. (Eds.). (2016). Handbook of Attachment: Theory, Research, and Clinical Applications (3rd ed.). New York: Guilford Press.
- Sevgi ve saygılarımla, Murat Kaplan